GminaMarcinowice

Home / Miejscowości
Autor:Publikacja: leon

Miejscowość Chwałków

Chwałków na północny–zachód od Ślęży, na granicy Równiny Świdnickiej i Równiny Wrocławskiej, nad małym potokiem, prawym dopływem Czarnej Wody, na wysokości 180–195 m n.p.m.

Najstarsze znane nam nazwy wsi: Villa falkanis, Qualkan, wymienione w 1150 r., Ad molendinum villa, w 1193 r., Falkon, w 1223 r., Chualcou, Chalcov, w 1250 r., Qualkaw, w 1256 r., pochodzą z okresu, kiedy Śląsk należał do Piastów. Inne nazwy wsi: Quiklov i Quolkow, wymienione w 1351 r., pochodzą z okresu panowania czeskiego. Kolejne nazwy wsi: Qualckan, wymieniana w 1638 r., Qualcow, w 1651 r., i Qvalckau, pochodzą z okresu, kiedy Śląskiem, jako częścią Czech, władali Habsburgowie. W okresie pruskim, a później niemieckim używano nazwy Qualkau, wymienionej w 1765 r. Po II wojnie światowej, kiedy Śląsk przyłączono do Polski, w 1945 r., wieś otrzymała nazwę: Fałków, a później: Chwałków.

Dzisiaj miejscowość liczy ponad 120 mieszkańców.

Na terenie Chwałkowa dokonano znaczących odkryć archeologicznych, które świadczą o starym osadnictwie. Na południe od wsi istniała wczesnośredniowieczna osada, datowana na VI–VIII w., odkryta w 1966 r., która zajmowała około 1,5 ha powierzchni (liczyła minimum dziesięć budynków i pięć jam zasobowych). Odkryto tam m.in. pracownię obróbki kamieni żarnowych, a na stoku Ślęży kilka pól szybów, z których pozyskiwano surowiec do produkcji żaren. Z badań archeologicznych wynika, że produkowano tu około pięćdziesięciu żaren rocznie. Zarówno skala produkcji, jak i popyt na ten produkt spowodowały, że żarna ślężańskie eksportowane były daleko poza granice Śląska. Podczas badań wykopaliskowych w północnych Niemczech (Haithabu w Szlezwiku) archeolodzy określili znalezione tam żarna jako wykonane w pracowniach ślężańskich. Przy osadzie odkryto też wczesnośredniowieczne cmentarzysko.

Obecna wieś Chwałków powstała bardzo wcześnie (mogła istnieć już w XI w., ale jej początki są wiązane raczej z Piotrem Włastem). W 1138 r. wchodziła już w obręb majątków klasztoru augustianów na Ślęży, potem klasztoru NMP na Piasku we Wrocławiu. Po kasacji dóbr klasztornych w 1810 r. Chwałków stał się wsią królewska, ale wkrótce został sprzedany w prywatne ręce; jego właścicielem został rotmistrz dr Hufeland. W 1840 r. wieś posiadali spadkobiercy rotmistrza dr. Hufelanda, ale urząd rentowy w Świdnicy przejął ją za długi. W 1870 r. majątek ziemski należał do Franza Radlera. Obejmował on 435 mórg i przynosił 933 talary rocznego dochodu. W tym czasie wieś rozwijała się szybko, co było to wynikiem rozwoju skalnictwa w okolicy. Do kamieniołomów doprowadzono nawet bocznicę kolejową ze Strzeblowa. Po 1945 r. stopniowo likwidowano kamieniołom granitu, zlikwidowano także bocznicę kolejową. Obecnie część wyrobisk jest opuszczona, a niektóre są zalane wodą. Dzisiaj najważniejszym towarem, reklamującym także miejscowość, jest produkowana tutaj woda stołowa „Woda Bonart”.

W Chwałkowie warto obejrzeć kilka starych budynków. Obok domu nr 11 stoi murowana kapliczka domkowa z około 1880 r. Najcenniejszym i największym obiektem jest zespół pałacowy. Murowany pałac z około poł. XIX w. powstał prawdopodobnie na miejscu starego dworu z XVII w. Przebudowano go w końcu XIX w. Zaprojektowany został na rzucie prostokąta. Jest siedmio- i czteroosiowy, z trzyoosiowym ryzalitem o środku zwieńczonym trójkątnym tympanonem. Nakryty jest dachem naczółkowym. Wejście do pałacu prowadzi przez ganek z filarami podtrzymującymi balkon na pierwszym piętrze. Okna są prostokątne, zamknięte łukami. Wokół pałacu znajdują się pozostałości parku, który powstał w XVIII w. jako ogród dworski i został przebudowany w końcu XIX w. i na pocz. XX. Znajdowały się tutaj czeremchy zwyczajne (Prunus padus), daglezje zielone (Pseudotsuga menziesii) i magnolie pośrednie (Magnolia soulangiana soul). Do dzisiaj zachował się m.in. imponujący rząd grabów (Carpinus betulus), dąb szypułkowy (Quercus robur), lipa drobnolistna (Tilia cordata), a także liczący sobie 250 lat cis pospolity (Taxus baccata). Park otacza częściowo zachowane ogrodzenie z bramą z 1895 r. W sąsiedztwie pałacu znajduje się rozległy zespół budynków gospodarczych, murowanych, z końca XIX w. i pocz. XX w.
Turyści znajdą w Chwałkowie świetne miejsce do odpoczynku w postaci kompleksu sportowo-rekreacyjnego, który znajduje na krańcu wsi, przy wyjeździe, kierując się w stronę Strzelec. Ogródek jordanowski dla dzieci, boisko do koszykówki oraz piłki siatkowej stanowią miejsce wypoczynku i rekreacji okolicznych mieszkańców. Nieczynne kamieniołomy zalane wodą to miejsce wypoczynku amatorów wspinaczki skałkowej.

Źródło: Przewodnik turystyczny ZE ŚLĘŻĄ W TLE PRZEWODNIK TURYSTYCZNY PO GMINACH ŚLĘŻAŃSKICH. Rafał Brzeziński

Zobacz również

Warto wiedzieć

W serwisie

Sprawdź